Hieronder vindt u een korte beschrijving van de programma-onderdelen van het congres. Ook vindt u links naar video-opnames die van sommige onderdelen zijn gemaakt, en naar verslagen op schrift.
TEDtalk 1 door Ernst Reichrath in zijn rol als Belgische professor
(klik hier om de video van deze TEDtalk te bekijken)
Tedtalk 2 - Kwetsbaarheid in het politieke zorglandschap
(klik hier om de video van deze TEDtalk te bekijken)
|
Door |
Prof. dr Hans van Ewijk - Bijz. hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk werk aan de Universiteit voor Humanistiek Bijz. lector sociaal werk theorie aan de Hogeschool Utrecht |
Het is bijna spectaculair hoe gemeentes bezig zijn zich voor te bereiden op de grote transities in zorg en welzijn. Bijna allemaal willen ze af van te ver doorgevoerde specialisatie en denken vanuit systemen. De zoektocht is naar contextuele aanpakken, actieve burgers en brede professionals. Er is een groot geloof in de eigen kracht maar de echte vraag is wat doen we als tijdelijk of langdurig de eigen kracht te kort schiet? We leven in een samenleving waar mensen in hoge mate hun eigen plaats moeten bevechten maar wat als mensen hun plaats niet weten te vinden? Marginaliseren, institutionaliseren of socialiseren? We hebben niet alleen andere structuren nodig maar ook een wisseling van perspectief: van heelbaarheid naar leefbaarheid, van therapeutiseren naar socialiseren, van behandelen naar begeleiden. Strakke scheidslijnen tussen professies maar ook tussen professionals en medeburgers zullen we moeten loslaten.
Tedtalk 3 - Zachte heelmeesters of emoties in de zorg
(klik hier om de video van deze TEDtalk te bekijken)
|
Door |
Drs Désanne van Brederode - Schrijfster en filosoof |
Werkers in de zorg leren om ‘professioneel’ te handelen. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat ze leren om hun emoties te reguleren, zo niet te parkeren omdat ze zouden storen in de beroepsuitoefening. Toch zijn er theorieën in de ethiek die onderbouwen dat gevoelens niet zonder meer nutteloos of gevaarlijk zijn. Zorg zou juist beter worden als emoties niet worden genegeerd, maar kritisch onderzocht en vruchtbaar gemaakt voor het geven van goede zorg. Als deze emoties ‘op begrip’ worden gebracht zijn ze een kostbare en belangwekkende bron van kennis: ze doen begrijpen of aanvoelen wat er voor de ander op het spel staat, wat van waarde is en er toe doet. Van Brederode geeft een prikkelende reflectie op de vraag welke plek emoties in goede zorg moeten of mogen hebben.
De integrale tekst van deze TEDtalk is hier te lezen.
top
Debat 1 - Afrekenen van ‘zachte zorg’?
(Klik hier om de video van dit debat te bekijken)
|
O.l.v. |
Felix Rottenberg |
|
Met o.a. |
Prof. dr Andries Baart - Bijzonder hoogleraar Presentie en Zorg |
Kwaliteit van zorg wordt in ons huidige systeem gemeten en gewogen volgens doorgaans ‘harde’ criteria: zorgminuten, zorgindicaties en 'producten'. Precies dit gegeven is een van de mechanismen die maken dat patiënten en cliënten geregeld in een zorgval terecht komen. Op papier hebben ze goede en voldoende zorg ontvangen, in hun beleving ging het amper over werkelijke zorg. Daarmee verschijnt een paradox: in de dagelijkse opvatting zijn de meeste mensen het erover eens dat zorg uiteindelijk – naast de technische en vakmatige kunde en vaardigheid - alles te maken heeft met de relatie tussen zorggever en -ontvanger, met aandacht en betrokkenheid. Toch zijn juist deze menselijke, ‘zachte’ aspecten van zorg niet of nauwelijks zichtbaar in de manier waarop de kwaliteit van zorg wordt vastgesteld. Toch zijn bij uitstek die systemen bepalend voor de financieringsstroom, de verdeling van middelen, en de (h)erkenning van wat goede of slechte zorg is. In dit debat verkennen we de belangen en risico’s van het vaststellen van kwaliteit van ‘zachte zorg’.
Een verslag van debat 1 is hier te lezen
Debat 2 - Naar een politiek van kwetsbaarheid?
|
O.l.v. |
Felix Rottenberg |
|
Met o.a. |
Prof. dr Hans van Ewijk - Bijz. Hoogleraar Maatschappelijk werk |
Nederland Zorgland ronkt van de ideologie van de autonome, krachtige, ondernemende burger die met zelfregie, zelfmanagement en zelfredzaamheid een goede toekomst tegemoet gaat. In de nieuwe AWBZ, in de WMO, in Vernieuwd Welzijn, in de gemeentelijke plannen voor de Jeugdzorg, voor de wijkregisseurs, mantelzorgers en gewone burgers: in alle plannen staat het. Maar de werkelijkheid is minder rooskleurig: dat er kwetsbare en kwetsbaar gemaakte mensen zijn die niet, nooit, aan dit beeld kunnen voldoen, wordt systematisch aan het gezicht onttrokken. Daarmee wordt een fundamenteel menselijk gegeven onder tafel geveegd, namelijk dat wij allemaal (zo nu en dan of regelmatig) kwetsbaar zijn en te maken krijgen met vragen in het leven waarvoor geen maakbaar antwoord voor handen is. Kunnen we kwetsbaarheid ruimte geven naast empowerment? En wat doen we met dit gegeven in het nieuwe politieke zorglandschap? Wat betekent het voor het gemeentebeleid na de grootschalige transities? Welke wegen leiden uit deze zorgval van zelfredzaamheid en eigen regie?
Een verslag van debat 2 is hier te lezen
Laboratorium 1 - Experimenteren met tijd en ruimte in organisaties
|
Met |
Drs Jantine Maaskant - Docent gespreksvaardigheden aan de Universiteit voor Humanistiek, coach en trainer bij praktijkcentrum ‘Zingeving & Professie’ en ZZP-er |
Binnen de presentiebenadering leren professionals om kritisch na te denken over wat goede zorg is. De praktijk van zorg verschijnt als een continu reflectieproces, waarin de inhoudelijke overwegingen binnen een team geregeld in beraad worden gebracht. Niet zelden leidt dat tot kritischer en mondiger professionals die ook zaken ‘present stellen’ in de organisatie. Hoewel werkers vaak aangeven geïnspireerd te raken door ideeën van presente, menslievende zorg, worstelen ze even vaak met de nieuwe complexiteit die dit met zich meebrengt. Er kunnen gemakkelijk fricties ontstaan tussen wie je wilt zijn voor de hulpvrager en de organisatorische rol die je geacht wordt in te vullen. Andersom zitten veel managers en bestuurders in de spagaat om hun professionals ruimte te geven maar tegelijk aan de systemische eisen van bovenaf te voldoen.
In dit laboratorium gaan de deelnemers daarom gezamenlijk op zoek naar nieuwe chemie. Door middel van actieve denkproeven en met inbreng van eigen grondstoffen onderzoeken de deelnemers de spanning tussen werkvloer en organisatie. Een experiment zonder vaste uitkomst, misschien verrassend explosief of juist zachtjes verdampend.
Een verslag van Laboratorium 1 is hier te lezen
Laboratorium 2 - Van onbewerkt sentiment naar morele intuïtie
(Klik hier om de video van Laboratorium 2 te bekijken)
|
Met |
Prof. dr Andries Baart - Bijzonder hoogleraar Presentie en Zorg |
In een laboratorium wordt onderzoek gedaan, iets nieuws uitgevonden. De denkproeven in dit laboratorium zullen zich centreren rond morele intuïties. Werkers in de zorg leren om ‘professioneel’ te handelen. Een belangrijk onderdeel daarvan is een vorm van methodische emotieregulatie: professioneel betekent met de nodige afstand en niet te betrokken omdat ze zouden storen in de beroepsuitoefening. En daar zijn goede redenen voor: wanneer je als hulpverlener je gevoelens tot leidraad neemt, verval je gemakkelijk in persoonlijke voor- of afkeuren ten opzichte van een cliënt. Toch zijn er theorieën in de ethiek die met rede onderbouwen dat gevoelens niet zonder meer nutteloos of gevaarlijk zijn, waarbij overigens een onderscheid gemaakt moet worden tussen sentimenten, emoties en affecten. In de presentiebenadering (en in het recent verschenen De Zorgval) pleiten we ervoor om emoties juist niet te negeren, maar kritisch te onderzoeken en zo vruchtbaar te maken voor het geven van goede zorg.
Een verslag van Laboratorium 2 is hier te lezen
Film 1 - De zoektocht van Driss: over weerzin, passie en goede zorg - Intouchables
|
Met |
Drs Désanne van Brederode - Schrijfster en filosoof |
Velen van u zullen de film Intouchables gezien hebben. Tijdens het congres kijken we nu met een heel specifieke interesse naar delen uit deze film. De bijzondere relatie tussen de zorgverlener en ontvanger, is aanleiding tot een kritische beschouwing. Fragmenten van de film van in totaal 20 minuten zullen worden bekeken en inhoudelijk besproken met Désanne van Brederode.
In het boek De Zorgval (Baart & Carbo) bespreekt Andries Baart een tiental films en documentaires, waarmee hij een rijk en scherp beeld schetst van wat kwetsbaarheid betekent. Binnen presentie wordt veel gebruik gemaakt van filmmateriaal, omdat het een krachtig middel is gebleken voor het op gang brengen van reflectie. Doordat mensen kijken naar films, filmfragmenten en/of documentaires, worden ze gesensibiliseerd: er wordt gemorreld aan vastzittende beelden, er wordt ruimte gemaakt voor een ander perspectief, er worden zaken losgeschud en in beweging gebracht.
De fragmenten die worden bekeken zijn Nederlands ondertiteld. Een voorproefje vindt u op trailer Intouchables.
Film 2 - Verlangens die ons trekken, angsten die ons drijven - Lilja 4-EVER
|
Met |
Prof. dr Frans Vosman - Hoogleraar Zorgethiek aan de Universiteit voor Humanistiek en de Universiteit van Tilburg |
Lilja 4-ever (2002, 109 min.) is een film van de Zweedse regisseur Lukas Moodysson.
Fragmenten uit de film (20 minuten) werden bekeken en inhoudelijk besproken met Frans Vosman. Vosman: "We zien hoe diepe verlangens van de mensen die het leven van Lilja bevolken, of zij de kijker nu sympathiek of niet voorkomen, aan hen trekken en hoe hun angsten hen drijven. In de zorgethiek gaat het om de concerns, dat wat mensen beweegt, onder en achter hun expliciete vragen, achter de zogenaamde keuzes en de argumenten pro en contra; dat wat mensen beweegt onder de vastberaden wil en onder de goed geordende rede. Beelden van autonomie of kwetsbaarheid verwarren ons; ‘resilience’ of veerkracht is gevaarlijk onnauwkeurig net zoals ‘fragility’ opgevat als een set van eigenschappen niet volstaan. We gaan op zoek naar passende aanduidingen voor ervaringen en handelingen, op geleide van Lilja en Valodja."
Een voorproefje vindt u op trailer Lilja4-EVER.
Een verslag van deze filmbespreking is hier te lezen
WORKSHOP A - ‘Hoe zie jij dat nou?’ Over vrij waarnemen
|
Door |
Hester van Soest - Clown |
Het werken volgens de presentiebenadering vraagt van beoefenaren het vermogen om vrij, kritisch en verwonderd te kunnen waarnemen. Pas door interpretaties op te schorten, beoordelingen uit te stellen en het ‘vreemde andere’ toe te laten, wordt het mogelijk om te zien wat er bij de ander die hulp of zorg nodig heeft, op het spel staat en waar dus bij aangesloten en op afgestemd moet worden. Een eerste stap om tot vrije(re) waarneming te kunnen komen, is de bewustwording van de eigen blik: hoe kijk ik eigenlijk, vanuit welke rasters, aannames, referentiekaders, en welke betekenis geef ik aan wat ik zie?
Deze workshop daagt deelnemers op speelse en ‘clowneske’ wijze uit om zich te laten verwarren, zichzelf te betrappen en te werken aan waarnemen ‘met heel hun hebben en houen’.
Een verslag van deze workshop is hier te lezen
WORKSHOP B - De taarten van Abel en dunne ernst
|
Door o.a. |
Marije van der Linde- Stafmedewerker leren in organisaties Stichting Presentie |
Het delen van je zorgen, problemen of narigheid werkt vaak het beste ‘tussen de soep en de patatten door’, zoals onze zuiderburen zo mooi zeggen. Met een zekere nonchalance, zonder al te veel expliciete druk om het probleem op tafel te leggen, en bij voorkeur terwijl je iets anders aan het doen bent. In de Presentiebenadering wordt dit wel ‘verdunde ernst’ genoemd. Dit betekent dat ernst beter hanteerbaar is als het gemengd wordt met alledaagse omgangsvormen en activiteiten.
Een prachtig voorbeeld in het ‘doen van verdunde ernst’ is bakker Abel van de Taarten van Abel.
Een verslag van deze workshop is hier te lezen.
Workshop C - Verstandig doormodderen als zinvolle zorg
|
Door |
Nancy Lankhaar - Persoonlijk begeleider Centrum voor Dienstverlening, Rotterdam |
Wie dagelijks als hulpverlener in de zorg werkt, weet als geen ander dat de goed omschreven methodiek in de praktijk lang niet altijd zo uitpakt als de theorie of de methodiek belooft. Zeker in de zorg aan cliënten met complexe problematiek, is het vaak onophoudelijk zoeken. De laatste jaren zien we dat de vraag naar wetenschappelijk onderbouwde, kortdurende en oplossingsgerichte interventies een enorme vlucht heeft genomen. Voor een heleboel situaties is dat grote winst, maar de praktijk van complexe hulpverlening is vaak veel weerbarstiger en troebeler. In de presentiebenadering wordt daarom gesteld dat goede zorg vaker een kwestie is van verstandig doormodderen, dan van een rationeel geplande, afgebakende en oplossingsgerichte interventie. Dat betekent overigens absoluut niet dat er wordt aangemodderd. Aan de hand van een ‘doormoddercasus’ en wetenschappelijke inzichten over ‘muddling through’ (Charles Lindblom) bespreken we in deze workshop met elkaar de vruchtbare en kritische kanten van de theorie en praktijk van het doormodderen.
Een aantal 'factsheets' over de inhoud van deze workshop zijn hier te lezen
WORKSHOP D - Familiekennis als bijdrage aan goede zorg
|
Door o.a. |
Dr Merel Visse - Senior onderzoeker en universitair docent bij de themagroep Zorgethiek van de Universiteit voor Humanistiek |
In de Zorgval staan verschillende mechanismen beschreven die ervoor zorgen dat goedbedoelde zorg niet altijd als goed wordt ervaren. Een belangrijke zoekrichting van de presentie en de zorgethiek uit die zorgval is het benaderen van zorgvragers in hun relationele netwerk. Dat netwerk heeft zo zijn eigen beeld van wat zorg tot ‘goede’ zorg maakt. Op het moment dat het perspectief van een zorgverlener domineert, en er onvoldoende ruimte is voor de stem van de patiënt of diens familie, kan dit uiteindelijk leiden tot een mindere kwaliteit van ervaren zorg. Familiekennis kan gebruikt worden om de zorg van meerdere perspectieven te voorzien. In deze workshop onderzoeken we wat familiekennis is en hoe deze kennis in onze zorg bijdraagt aan goede en humane zorg die aansluit bij meerdere perspectieven.